Koliko brzo ptičija gripa može zahvatiti ljude? Naučna istraživanja daju odgovor

Istraživači već duže vrijeme upozoravaju na mogućnost buduće pandemije izazvane takozvanom „Bolesti X“ – infekcijom koja potiče od životinja i kasnije prelazi na ljude.

Jedan od potencijalnih kandidata za takvu bolest je visoko patogena avijarna influenca (HPAI), poznata kao ptičija gripa, na što su upozorili i stručnjaci Svjetske zdravstvene organizacije (WHO).

Istraživanje, koje je provela Ashoka University, a objavljeno je u časopisu BMC Public Health, analizira koliko brzo bi se epidemija mogla razviti nakon što započne prenos s čovjeka na čovjeka.

Do sada nije zabilježeno da se takvi scenariji dešavaju, navodi Evropski centar za prevenciju i kontrolu bolesti (ECDC).

U svom najnovijem izvještaju, objavljenom ovog mjeseca, ECDC ističe da su razmjeri i geografska rasprostranjenost ovih slučajeva neuobičajeni za ovo doba godine, posebno među divljim pticama.

Ptičija gripa se tokom posljednjih pet godina širi u povišenom obimu širom svijeta, uključujući i divlje i farmske ptice u Evropskoj uniji. Posljednjih godina virus je zabilježen i kod kuna, mačaka, jednog medvjeda u zatočeništvu i drugih sisara, što povećava rizik da bi se eventualno mogao prenijeti na ljude.

Simulacija prikazuje malo selo u saveznoj državi Tamil Nadu na jugu Indije, području u kojem se nalazi više od 1.600 farmi peradi sa preko 70 miliona uzgojenih pilića.

Naučnici su započeli simulaciju s malim brojem zaraženih ptica, bez zaraženih ljudi. Modeliran je scenario izbijanja bolesti na jednoj farmi peradi kroz dva moguća ishoda: u slučaju brzog uklanjanja zaraženih ptica, ne dolazi do infekcije ljudi; međutim, ako izostane eutanazija ili se provede prekasno, dolazi do zaraze više radnika.

U mnogim simuliranim scenarijima virus se ne prenosi na ljude, posebno kada se zaražene ptice uklone u ranoj fazi, prije vrhunca infekcije, čime rizik za ljude pada na nulu.

U drugim slučajevima, jedan ili dva radnika na farmi nakon trodnevnog latentnog perioda postaju zarazni tokom oko sedam dana, vraćajući se svake večeri kući i prenoseći virus na članove domaćinstva.

Simulacija pokazuje da postoji mali vremenski prozor – između otprilike dva i deset otkrivenih slučajeva – u kojem je još moguće staviti epidemiju pod kontrolu prije nego što se virus proširi na širu zajednicu.

Ako se na početku zaraze domaćinstva stave u karantin, velika je vjerovatnoća da će se širenje virusa zaustaviti.

Međutim, ako broj slučajeva dostigne deset, simulacije pokazuju da su neki zaraženi članovi domaćinstava već otišli na posao ili u školu, gdje su prenijeli virus na druge.

U toj fazi virus ulazi u širu populaciju i stvara nove, nezavisne lance prenosa koje izolacija početnih domaćinstava više ne može u potpunosti zaustaviti.

Sa matematičkog aspekta, kada se karantin uvede tek nakon deset slučajeva, procijenjeni reprodukcioni broj i krivulje epidemije vrlo su slični scenariju bez rane intervencije, jer je veći dio daljnjeg širenja već nastupio.

Na osnovu ovih nalaza, istraživači naglašavaju važnost djelovanja prije nego što dođe do transmisije u zajednici – nakon toga, učinkovite ostaju samo široke mjere poput lockdowna i masovne vakcinacije.

Simulacija ima i određena ograničenja, među kojima su neuključivanje više istovremenih žarišta, promjena ponašanja poput korištenja lične zaštitne opreme nakon uočavanja izbijanja bolesti kod ptica, kao i uloga posrednih domaćina među sisarima.